Promotie Stijn Sonneveld: “Genexpressie in zicht”

Het menselijk lichaam bevat biljoenen cellen, maar niet al deze cellen zijn precies hetzelfde. Zo heb je bijvoorbeeld huidcellen, spiercellen en zenuwcellen, met elk andere eigenschappen en functies. Al deze cellen bevatten echter wel precies hetzelfde DNA. Dus hoe ontstaan die verschillen dan? Stijn Sonneveld legt het uit: “Dat komt door de manier waarop cellen het DNA uitlezen. Een spiercel gebruikt bijvoorbeeld andere stukken van het DNA dan een huidcel. In de spiercel worden daardoor ook andere genen actief dan in de huidcel. Welke genen precies aan en uit staan in een cel – de genexpressie – bepaalt welke eigenschappen deze cel heeft.”

Genregulatie

Om een gen te activeren, moet het DNA van dat gen worden uitgelezen en gekopieerd. Dat heet transcriptie. De ontstane kopie van het DNA wordt RNA genoemd. Het RNA kan vervolgens gebruikt worden om eiwitten mee te produceren via een proces dat translatie heet. Transcriptie en translatie zorgen er dus samen voor dat een gen tot expressie komt. Sonneveld deed tijdens zijn promotietraject onderzoek naar de regulatie van genexpressie, ook wel genregulatie genoemd.

Innovatieve methoden

“Ik heb eigenlijk aan drie verschillende projecten gewerkt,” vertelt hij. “Allereerst heb ik gekeken naar de functie van het zogenoemde Argonaute eiwit in cellen. Dit type eiwit kan RNA-moleculen opsporen en afbreken. Samen met mijn collega’s heb ik onderzocht hoe het dit doet.” Hiervoor gebruikten de onderzoekers nieuwe, innovatieve methoden, waaronder een techniek waarmee individuele moleculen live onder een microscoop bekeken kunnen worden.

Afbraak van RNA

Ook onderzocht Sonneveld de celcyclus. Tijdens dit proces bereidt een cel zich voor op een celdeling, waarbij het zich splitst in twee dochtercellen. “We ontdekten dat de hoeveelheid RNA-moleculen van een aantal genen drastisch afneemt direct na een celdeling en dat dit komt doordat ze worden afgebroken door de cel. Hoe en waarom dit gebeurt weten we nog niet.” Tot slot hebben hij en zijn collega’s gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe methode en analyse waarmee specifieke delen van een gen live gevisualiseerd kunnen worden.

Met zijn proefschrift vergroot Sonneveld het begrip van genexpressie en -regulatie. Dat is niet alleen belangrijk voor beter inzicht in het functioneren van het menselijk lichaam, maar ook om te leren begrijpen wat er misgaat bij ziektes zoals kanker of Alzheimer.

Hoogtepunt

“Het publiceren van ons artikel was echt een mijlpaal. Dat het na zoveel jaar hard werken eindelijk af is, geeft een heel goed gevoel,” vertelt Sonneveld. “Ik heb sowieso erg genoten van mijn promotietraject. Ik vond het onderzoek doen leuk, vooral de data-analyse. En het is heel fijn dat je de mogelijkheid en vrijheid hebt om veel verschillende dingen te doen.” Hij raadt mensen die willen beginnen aan een PhD aan om een plek te zoeken waar ze zich prettig voelen. “Ook als het dan even wat minder gaat met je onderzoek, ga je er nog steeds met plezier heen.”