Promotie Léon van Gurp

Léon van Gurp van de De Koning groep promoveert vandaag op zijn onderzoek naar het kunstmatig opkweken en transplanteren van insuline producerende cellen; cellen die een belangrijke rol spelen in de ziekte Diabetes.

Diabetes mellitus is een ziekte waarbij mensen hun bloedsuikerspiegel niet meer op een juist peil kunnen houden. Dat kan ofwel gekomen zijn doordat de bètacellen in de zogenaamde ‘eilandjes van Langerhans’ in de alvleesklier (figuur 1) niet meer goed werken (type 2 diabetes) of doordat ze kapot gemaakt worden door het eigen immuunsysteem (type 1 diabetes). Deze bètacellen produceren insuline, een hormoon wat zorgt dat de hoeveelheid suiker in het bloed niet te hoog wordt.

Patiënten met diabetes injecteren zichzelf met insuline om het gebrek aan eigen gemaakt insuline uit de defecte bètacellen te compenseren. Dit werkt goed als bestrijding van de symptomen, maar is niet genezend. Een transplantatie van een donoralvleesklier of van geïsoleerde eilandjes van Langerhans is wel genezend, maar vanwege beperkt donormateriaal is er veel vraag naar alternatieven. Een manier is om bètacellen op te kweken buiten het lichaam en weer terug te plaatsen. Van Gurp deed dit met behulp van stamcellen.

Stamcellen zijn cellen die vanaf de embryonale fase alle verschillende soorten weefsels (organen) vormen in het lichaam, maar ook in een latere fase blijven zij in weefsel zitten om dit bestaande weefsel te vernieuwen of te herstellen. De Eilandjes van Langerhans, en ook de bètacellen hierin, komen uit stamcellen die zich verder in de ontwikkeling zijn gaan specialiseren. Van Gurp kon met de juiste signaalstoffen nieuwe bètacellen maken uit deze stamcellen. Deze nieuwe bètacellen transplanteerde hij vervolgens met succes onder het nierkapsel van muizen of bracht ze in met behulp van zogenaamde ‘scaffolds’: een soort blaasjes waarin de cellen verpakt kunnen worden om ze te beschermen tegen afstoting door het lichaam.

Tijdens het proces van het opkweken van bètacellen en het transplanteren ervan, kreeg Van Gurp een goed beeld van alle genetische processen die een rol spelen bij het uitrijpen en accepteren van de stamcellen in het lichaam. Hij deed dit onder andere door naar de genactiviteit van individuele cellen te kijken. Deze nieuwe inzichten kunnen gebruikt worden om in de toekomst hopelijk een therapie met getransplanteerde cellen te ontwikkelen die de rol van de injectiespuit met insuline volledig kunnen overnemen.